Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου έλαβαν χώρα περισσότερες από τριάντα μάχες εκ παρατάξεως και ενέδρες στο χερσαίο χώρο. Οι περισσότερες από αυτές διεξήχθησαν με τον κλασσικό τρόπο σύγκρουσης που ίσχυε κατά τον 5ο αι. π.Χ.. Οι αντίπαλοι τάσσονταν ο ένας απέναντι στον άλλο σε ένα σύνηθες βάθος οχτώ ανδρών και επιτίθονταν εκατέρωθεν κατά μέτωπο. Η παρούσα μελέτη εξετάζει τις πρωτοβουλίες τεσσάρων στρατηγών σε ισάριθμες μάχες του Πελοποννησιακού Πολέμου. Αναδεικνύει και φωτίζει πλευρές της οπλιτικής μάχης που δεν έχουν τονισθεί όσο θα έπρεπε και μας ωθούν να συμπεράνουμε ότι η μάχη την εξεταζόμενη εποχή πιθανώς να μην ήταν όπως την φανταζόμαστε. Δηλαδή γραμμική και χωρίς καμία πρωτοβουλία των επικεφαλής. Αλλά αυτή η προσπάθεια θα παρέμενε ατελέσφορη εάν οι εν λόγω μάχες δεν εξετάζονταν και υπό ένα καθαρώς στρατιωτικό πρίσμα. Όχι μόνο με μια απλή περιγραφή τους. Γίνεται λοιπόν προσπάθεια ανάλυσης των αναμετρήσεων με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που συναντά κανείς στην τρέχουσα βιβλιογραφία. Οι μάχες μπαίνουν στη βάσανο της εξέτασής τους με βάση τις ισχύουσες αρχές του πολέμου. Τους βασικούς αυτούς κανόνες και αρχές που αφορούν στην ανάπτυξη και στη λειτουργία του στρατού και διαμορφώθηκαν σταδιακά στο διάβα του χρόνου βασισμένοι τόσο στα συμπεράσματα και την εμπειρία του παρελθόντος, αλλά και στη συνεχή μελέτη των επιτελείων.